هدف: سلسله مراتب اجتماعی به‌شدت بر سلامت جسمی و روانی تأثیر می‌گذارد، اما رابطه بین رتبه اجتماعی و اضطراب و مکانیسم‌های نورونی مؤثر نامشخص است. افزایش نورون‌های نیترژیک در هسته پاراونتریکولار(PVN) ؛ در مبدأ محور HPA، هسته سوپرااپتیک (SON)؛ تنظیم اختلال هموستاز و هسته‌ی بازولترال آمیگدال (BLA)؛ مرکز ترس و اضطراب پس از القای استرس احتباسی حاد (ARS) مشاهده شده است. در مطالعه حاضر، تاثیر ARS بر نورون‌های نیترژیک در دو دسته غالب و مغلوب بررسی شد. مواد و روش‌ها: برای تعیین رتبه اجتماعی، آزمون لوله در موش‌های نر ویستار در قفس که از یک مادر متولد شده‌اند، استفاده شد. رفتارهای اضطرابی توسط آزمون میدان باز (OFT)و ماز به‌علاوه مرتفع (EPM)، قبل و بعد از القای ARSیک ساعته، در گروه غالب و مغلوب (هرکدام 7 عدد) استفاده شد. بلافاصله، پس از ARS، گروه غالب و مغلوب (هرکدام 3 عدد) تحت روش هیستوشیمیایی NADPH-diaphorase قرار گرفتند. تعداد کل نورون‌های دارای NADPH، در هسته‌های PVN، SON و BLA در هر حیوان، در شش مقطع شمارش شد. یافته‌ها: قبل و یک روز پس از استرس، گروه غالب اضطراب بیشتری نسبت به گروه مغلوب داشت شامل کمتر بودن درصد زمان بازوی باز (*) و تعداد ورود (*) در تست EPM و مدت‌زمان در مرکز (*) در تستOFT است. ARS باعث افزایش در نورون‌های NADPH-d در هسته‌های PVN(*)، SON(**) و BLA(**) در گروه غالب و مغلوب در مقایسه با گروه کنترل هم‌رتبه خود شد. نتایج نشان داد که افزایش نورون‌های نیترژیک، در گروه غالب، قبل و بعد از استرس در هسته‌های PVN(*,**)، SON (*,**)وBLA(*,***) نسبت به گروه مغلوب می‌شود (*=P<0.05, **=P<0.01, ***=P<0.001). نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج حاضر، نیتریک اکساید می‌تواند در افزایش اضطراب نقش داشته باشد، همان‌طور که در رفتار موش‌های غالب مشاهده شد.
